Σελίδες

Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου 2010

13 Σεπτεμβρίου 1916. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και 300 οπαδοί του ξεκινούν με δύο πλοία για τη Θεσσαλονίκη, όπου έχει ξεσπάσει κι επικρατήσει το Κίνημα Εθνικής Άμυνας

Τον Αύγουστο του 1914  εξεράγη ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να διαπραγματευθεί την έξοδο της στον πόλεμο ώστε σε περίπτωση νίκης να έχει το μέγιστο δυνατό εδαφικό όφελος. Καμία από τις δυό πλευρές όμως δεν προσέφερε κάτι στην Ελλάδα.

Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1915, παραβαίνοντας την επίσημη Ελληνική ουδετερότητα, οι Αγγλογάλλοι προχώρησαν στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης σύμφωνα με τα σχέδια τους για το Μακεδονικό μέτωπο και κατόπιν αδείας του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου - η οποία δόθηκε χωρίς την συγκατάθεση της Βουλής. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου Ιταλοί και Γάλλοι κατέλαβαν την Κέρκυρα συγκεντρώνοντας εκεί τα υπολείμματα του Σερβικού στρατού και τη Σερβική κυβέρνηση. Με το τέλος του 1915 είχε γίνει πια φανερό ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να επιβάλλει την ουδετερότητά της.

Μία ομάδα πολιτών της Μακεδονίας και αξιωματικών βλέποντας τον κίνδυνο να δώσουν οι σύμμαχοι τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία στους Σέρβους, αλλά και πιστεύοντας στις ωφέλειες για την Ελλάδα από πιθανή νίκη των Αγγλογάλλων, σκέφθηκε την κήρυξη επαναστάσεως, για την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο υπέρ των δυνάμεων της Αντάντ (Συνεννοήσεως). Η ομάδα αυτή ονομάσθηκε «Επιτροπή Εθνικής Αμύνης» και την αποτελούσαν οι Δ. Λίγκας, Περικλής Αργυρόπουλος, Αλέξανδρος Ζάννας, Κ. Αγγελάκης, Ν. Μάνος, Πάζης, Γραικός, Εμμανουήλ Χ. Ζυμβρακάκης, Νικόλαος Πλαστήρας, θ. Κουτούττης κ.ά. Η αρχηγία δόθηκε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος όμως για να την αναλάβει έθεσε ως όρο τη συμμετοχή στρατιωτικών μονάδων στο κίνημα, το οποίο επιθυμούσε πανελληνίως και όχι μόνο στη Μακεδονία.

Αρκετοί αξιωματικοί της Κρητικής χωροφυλακής ήταν ήδη μυημένοι στα της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης, όπως για παράδειγμα ο διοικητής της πρώτης μοιραρχίας Ευάγγελος Σαρρής ο οποίος είχε νυμφευθεί στην Θεσσαλονίκη την Καλλιόπη Τάττη (δισέγγονη του φιλικού Κωνσταντίνου Τάττη) και συνδεόταν με συγγενικούς δεσμούς με τον Α. Ζάννα.

Τον Μάρτιο του 1916 οι Γερμανοβούλγαροι με τη σειρά τους άρχισαν να καταλαμβάνουν Ελληνικά εδάφη στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Παρά τις χλιαρές αντιρρήσεις των Γερμανών συμμάχων τους, οι Βούλγαροι προέβησαν σε διωγμούς κατά των ελλήνων στις περιοχές αυτές, προσπαθώντας να αφελληνίσουν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη.

Η Θεσσαλονίκη άρχισε να δέχεται πρόσφυγες Έλληνες. Οι Κρητικοί, αλλά και άλλοι Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί, άρχισαν να παρουσιάζονται ως εθελοντές στο στρατό του Σαρράιγ για να πολεμήσουν εναντίον των Βουλγάρων. Το τάγμα χωροφυλακής στρατού εκστρατείας μετεγκαταστάθηκε στη Λάρισα. Εξαίρεση αποτέλεσε ο 2ος λόχος βρακοφόρων που έμεινε στην Θεσσαλονίκη με διοικητή τον ανθυπομοίραρχο Εμμανουήλ Τσάκωνα.
[Επεξεργασία] Το κίνημα της Εθνικής Αμύνης

Στις 21 Μαΐου του 1916 οι Γαλλικές δυνάμεις του Στρατηγού Σαρράιγ επέβαλλαν στρατιωτικό νόμο (παρά τις Αγγλικές διαφωνίες), κατέλαβαν το ταχυδρομείο, το τηλεγραφείο, το τηλεφωνείο, τον σιδηρόδρομο, το εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος και το εργοστάσιο φωταερίου. Ταυτόχρονα επέβαλλαν λογοκρισία στον τύπο, έκλεισαν δια της βίας 2 εφημερίδες και απέλασαν 5 Έλληνες αξιωματικούς με τους οποίους θεωρούσαν ότι δεν μπορούσαν να συνεργασθούν. Τον αρχηγό της χωροφυλακής σ/χη Τρουπάκη, τον διευθυντή αστυνομίας αν/χη Νιδριώτη, τον διοικητή Φρουρίου Θεσσαλονίκης σ/χη Μεσσαλά, τον επιτελάρχη του προηγουμένου αν/χη Γουβέλη και τον αρχηγό πυροβολικού σ/χη Μπουκλάκο. Στην ουσία κάθε έννοια Ελληνικής κυριαρχίας στα καταληφθέντα από τους Συμμάχους Ελληνικά εδάφη είχε καταργηθεί.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται τηλεγράφημα του ναυτικού ακολούθου της Γαλλίας αντιπλοιάρχου ντε Ροκφέιγ (Σεπτ. 1916): «Δεν τίθεται ζήτημα ανησυχίας μας δια τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος διότι ουδέν μένει πλέον εν τη χώρα ταύτη όπερ να μην έχει παραβιασθεί».

Τον Απρίλιο του 1916 120.000 Σερβικού Στρατού μεταφέρθηκαν στο Μακεδονικό μέτωπο. Ταυτόχρονα ήρθαν στην Θεσσαλονίκη ο Σέρβος Βασιλιάς και η κυβέρνηση του. Με δεδομένη αυτή την κατάσταση και με ορατό τον κίνδυνο να ανακηρυχθεί η Θεσσαλονίκη από τους Συμμάχους πρωτεύουσα του Σερβικού κράτους, αποφασίσθηκε από την «Επιτροπή Εθνικής Αμύνης» στις 17 Αυγούστου του 1916 η κήρυξη του Κινήματος. Αντιπρόσωπος της Κρητικής Χωροφυλακής στην Επιτροπή αυτή ήταν ο μοίραρχος Δ. Κοκκαλάς. Η απόφαση πάρθηκε κυρίως κατόπιν των απειλών του στρατηγού Σαρράιγ για διορισμό Σέρβου νομάρχη στη Θεσσαλονίκη και παρά τις επιφυλάξεις για πιθανές αντιρρήσεις του Ε. Βενιζέλου.

Αρχικά ο αν/χης Μαζαράκης προσπάθησε, ανεπιτυχώς όμως, να παρασύρει στο Κίνημα την 11η Μοίρα ορειβατικού πυροβολικού που στρατωνιζόταν στο Μικρό Καραμπουρνού. Όλες οι οργανωμένες μονάδες του Στρατού παρέμειναν πιστές στην κυβέρνηση. Στο Κίνημα προσχώρησαν μόνο μεμονωμένοι αξιωματικοί και οπλίτες. Κυρίως αυτοί που προερχόταν από μονάδες του Τετάρτου Σώματος Στρατού και είχαν νοιώσει την ταπείνωση του να παραδώσουν αμαχητί Ελληνικά εδάφη στους Βουλγάρους. Ευτυχώς για τους κινηματίες η Κρητική Χωροφυλακή κατόρθωσε μόνη της στην ουσία να επικρατήσει στη Θεσσαλονίκη και να εδραιώσει το Κίνημα. Αρκετοί αξιωματικοί της ήταν ήδη μυημένοι στα της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης. Μετά την προκήρυξη της Επιτροπής, πρώτος στασίασε ο 2ος λόχος βρακοφόρων του τάγματος χωροφυλακής στρατού εκστρατείας με διοικητή τον ανθυπομοίραρχο Εμμανουήλ Τσάκωνα. Ακολούθησαν οι μοιραρχίες της Κρητικής Χωροφυλακής. Η πρώτη μοιραρχία με διοικητή τον μοίραρχο Α' τάξεως Ευάγγελο Σαρρή, η δεύτερη μοιραρχία με διοικητή τον μοίραρχο Παυλίδη, η Αστυνομική Διεύθυνση με διοικητή τον ταγματάρχη Πανουσόπουλο κ. ο. κ.. Όλοι οι Αξιωματικοί και οι οπλίτες της Κρητικής Χωροφυλακής συμμετείχαν στο Κίνημα και μάλιστα αυθόρμητα. Ίσως αξίζει να σημειωθεί πως την εποχή του Κινήματος αναφέρεται ότι υπηρετεί ακόμη στην Κρητική Χωροφυλακή και συμμετέχει στο Κίνημα (για άλλους προφανώς λόγους) ο Ιταλός υπομοίραρχος Φαρρούγκιο. Τέλος, ο αντισυνταγματάρχης του ιππικού Επ. Ζυμβρακάκης, από τα ιδρυτικά μέλη της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης (και του κινήματος στο Γουδί), ανέλαβε την ηγεσία των συγκεντρωθέντων κινηματιών και αφού τους οδήγησε στο Γενικό Στρατηγείο, ανακοίνωσε στον Στρατηγό Σαρράιγ ότι οι επαναστάτες τάσσονται κάτω από τις διαταγές του.

Ο Βρετανός αξιωματικός Price C. Ward στο έργο του «The Story Of The Salonica Army» γράφει σχετικά, αναφερόμενος στο Κίνημα της «Εθνικής Αμύνης»: «Ο στρατηγός Sarrail δέχθηκε τις προσφερόμενες υπηρεσίες μια που ήδη είχε την συνήθεια να δέχεται Έλληνες εθελοντές από τότε που οι Βούλγαροι ήρθαν στην Ελλάδα».

Γράφει σχετικά ο Αλέξανδρος Ζάννας, μέλος της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης: «Η κατάστασις ήταν περίεργη. Εμείς οι επαναστατήσαντες είχαμε καταλάβει ολόκληρη την πόλη της Θεσσαλονίκης στις 17-8-16 βασιζόμενοι στη δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής». Ο Νομάρχης Αθηνογένης και ο Εισαγγελεύς Εφετών ανάγκασαν τον επιτελάρχη του Γ' Σ.Σ. σ/χη Ν. Τρικούπη να μη προβεί άμεσα σε απόπειρα βίαιης καταστολής του κινήματος χρησιμοποιώντας τις μονάδες της ενδέκατης Μεραρχίας.

Ακολούθησαν ώρες αγωνίας όταν οι επαναστάτες περικύκλωσαν τις νομιμόφρονες μονάδες. Οι απώλειες από τις σποραδικές συγκρούσεις ήταν μόνο 3 νεκροί και 7 τραυματίες. Την επομένη το μεσημέρι τα Γαλλικά στρατεύματα ανάγκασαν τους πιστούς στον Βασιλιά Έλληνες στρατιώτες να παραδοθούν. Ακολούθως, το Κίνημα επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, την Κρήτη και τα νησιά, με πρωτοστατούντες αξιωματικούς της Κρητικής Χωροφυλακής, όπως ο μοίραρχος Βούρος, στη Βέροια.

Έτσι η Κρητική Χωροφυλακή έδωσε την δυνατότητα στον Ε. Βενιζέλο να βγει στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων, και απέτρεψε την επαπειλούμενη πιθανότητα να γίνει η Θεσσαλονίκη πρωτεύουσα Σλαβικού Βασιλείου.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου